Amino asitler bilindiği gibi proteinlerin yapı taşlarıdır. Hücreleri yapılandırır, dokuları onarır, enzimlerin oluşturulmasından sorumludur ve ruh sağlığımızda temel bir rol oynarlar.
Amino asitler onarıma, büyümeye ve kas dokularının gelişimine yardımcı olur. Bununla birlikte birçok vücut eyleminde katkıda bulunur. (bu nedenle amino asitler proteinlerin yapıtaşı olarak adlandırılır) Vücudumuzda amino asitlerin sindirimi sonucunda 50000 üzerinde protein ve 15000 üzerinde enzim üretilir.
Onarım, büyüme ve kas dokularının gelişimine ek olarak amino asitler ürettikleri kimyasal ile beyin fonksiyonlarının düzenli çalışmasını sağlar ve bu sayede konsantrasyonun, dikkatin artmasına yardımcı olur (Örneğin dopamin, glisin, GABA ve glutamik asit)
Amino asitlerin rol aldığı bazı önemli biyolojik olaylar: hücre içerisinde lipid taşınması (carnitine), yıkımı yapılmış nitrojenlerin yok edilmesi (ornitin), diğer moleküllerin sentezi (trytophan nöretransmitter serotoninin başlatıcısıdır)
Doğada yüzün üzerinde amino asit bulunmaktadır. Amino asitlerin protein sentezine ek olarak önemli biyolojik görevlere sahiptir. Bu amino asitlerin yirmi tanesi genetik koda bağlı olarak oluşturulduğu için “temel amino asitler” olarak adlandırılır. Yirmi “temel amino asitler” temel amino asit ve temel olmayan amino asit olarak ikiye ayrılır.
Temel Amino Asitler:
* Histidin
* İzolösin
* Lösin
* Valin
* Lizin
* Metiyonin
* Fenilalanin
* Treonin
* Tryptophan
Temel Olmayan Amino Asitler:
* Alanin
*
Arginin
* Asparajin
* Aspartic Asit
* Sistein
* Glutamik Asit
* Glutamin
* Glisin
* Prolin
* Serin
* Tirozin
Temel amino asitler vücut tarafından üretilemez ve diyet sırasında dışarıdan alınmalıdır. Temel olmayan amino asitler ise vücutta karaciğer tarafından üretilebilir. Temel ve temel amino asitler kas yapımına başlamadan önce gerektiği oranda ve yeterli sayıda olmalıdır.
Dallanmış Zincirli Amino Asit (Branched-Chain Amino Acid – BCAA):
Dallanmış zincirli amino asitler yaşam için gerekli olduğundan ve vücut tarafından üretilemediğinden dolayı temel amino asit olarak adlandırılır. Dallanmış zincirli amino asitler vücut proteinlerinde %35-40’lik ve kas iskeletindeki amino asitlerin yaklaşık 15’lik bölümünü oluşturur.
Günlük gıdalardaki dallanmış zincirli amino asitler insanların dışarıdan aldığı proteinlerin %20’lik bölümünü oluşturmaktadır. Dallanmış zincirli amino asitler lösin, izolösin ve valindir. Dallanmış zincirli amino asitler karaciğerden çok kaslarda kullanılır ve diyet tüketilmesi önemlidir.
Dallanmış zincirli amino asitler kas dokusunun düzenlemesini sağlamak için diyetlerde tüketilmelidir. Söz konusu amino asitler protein sentezinde farklı yollardan etkili olurlar. Glutamin gibi diğer amino asitlerin üretimini arttırır.
Ayrıca araştırma sonuçlarına göre dallanmış zincirli aminoasitler kasların büyümesi, iyileşmesi ve yorulmaya karşı direnci için önem taşımaktadır. Dallanmış zincirli amino asitler yoğun antrenmanlarda kas dokularını korur. Genişletilmiş antrenmanlarınız esnasında enerjinizin %15’lik bir bölümünü sağlayabilir. Antrenman öncesi ve sonrasında vücudunuzda yeterli miktarda dallanmış zincirli amino asit bulunması yorgunluğunuzu önleyecek ve antrenman kaynaklı kas yorulmalarına karşı geri dönüşümü kolaylaştıracaktır.
Temel Olmayan Amino Asitler
Bahsetmiş olduğumuz yirmi standart amino asit dışında birçok standart olmayan amino asit bulunmaktadır. Standart olmayan amino asitler genellikle standart amino asitlerin modifikasyonu sonucunda oluşur. (Örneğin dopamin amino asiti tirozin sentezi sonucunda oluşur)
Standart olmayan amino asitler vücut içerisinde birçok fonksiyona sahiptir. (Örneğin GABA ve dopamin nörotransmitterlerdir, ornitin ve citruline üre dönüşümünde önemli işlevlere sahiptir)
Üre dönüşümü nedir?
Karaciğerde gerçekleşen bir dizi kimyasal reaksiyondur ve ürenin üretilmesi ile sonuçlanır. Anahtar reaksiyon argininin arjinaz ile ornitin ve üreye hidrasyonunun yapılmasıdır. Üre dönüşümü Krebs-Henseleit dönüşümü veya Krebs üre dönüşümü olarak da bilinir.
Standart olmayan amino asitler tedavi edici özelliğe de sahiptir (örneğin 5-hydroxytryptophan [5-HTP]) fenilketonüri serotonin ile birlikte depresyon ve uyku düzensizliklerinin tedavisinde kullanılır. L-dihydroxyphenylalanine (L-DOPA) amino asitinin de Parkinson hastalığının tedavisinde kullanılan bir ilaç olduğu bilinmektedir.
Peki nasil kullanilir ?
Kisiden kisiye fark gösterir. Kisinin beslenmesi, kilosuna baglidir.
Genel anlamda üreticilerin belirttigi sekilde kullanilmasi önerilir.
Örneğin;
Ne zaman : Whey Protein alımından 25-30 dakika sonra
Ne : 3-5 gram Arginine-5 gr Glutamine-3-5 gr BCAA
Neden : Arginine gerek idman esnasında ihtiyaç duyulan pompa etkisinin ortaya çıkarılmasıda(nitric oxide) gerekse uyku esnasında büyüme hormonu(GH) oranının yükseltilmesinde ve en önemlisi erkeklerde sperm ve ereksiyon kalitesinin sürdürülmesinde son derece önemlidir.
Glutamine ise idman sonrası toparlanmaya olan katkısı, sindirim sistemine olan hazım desteği ayrıca dönemsel dalgalanmalar şeklinde kullanıldığında Arginine benzeri GH oranına olan yükseltme efektivasyonu açısından alınmaktadır.
BCAA olarak tabir edilen Valine, Leucine ve İsoleucine 1980 ‘lerin ortalarından beri ölçü koruyucu etkisi kanıtlanıp kullanım oranı sporcular tarafında yüksek olan amino asit kombinasyonlarıdır. Ayrıca BCAA ‘ların bağışıklık sistemine olan güçlendirici bazı etkileri de yapılan bazı araştırmalarda ortaya çıkarılmıştır.
Arginine, Glutamine ve BCAA ‘ların kombine olarak alınması maksimum emilim ve etki bakımından en optimal neticeleri ortaya çıkaraktır.
Doğal seçilim evrimsel değişikliği ortaya çıkaran en önemli mekanizma. Canlıların ortak bir atadan türeyip ayrıştığı fikriyle beraber Darwin’in biyolojiye en önemli iki katkısından biri. Buna rağmen doğal seçilim bir temel biyoloji dersi alan üniversite öğrencilerinin bile kafalarına kolayca oturan bir kavram değil. Bunun başlıca sebebi öğrencilerin derse gelirken kafalarında evrimin işleyişiyle ilgili faklı anlayışlar olması. Bu farklı (ve yanlış) anlayışların üzerine doğrudan gidilmediği ve doğal seçilimin kafalarındakinden farklı bir süreç olduğu özel olarak vurgulanmadığı zaman ders almış olmak hatalı kavramsallaştırmaların giderilmesini sağlamıyor.
